In een zorgstelstel dat piept en kraakt zijn andere oplossingen nodig om het toekomstbestendig te houden. Reablement is zo’n oplossing zijn. Erkend in Denemarken en andere landen, onbekend nog in Nederland. Vereniging Reable Nederland wil meer aandacht creëren voor het gedachtegoed van reablement. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met andere organisaties die ervoor open staan. In een serie van zes artikelen komen partners aan het woord die nauw betrokken zijn bij de oprichting van de vereniging eerder dit jaar.

‘Als je met medewerkers praat over reablement is de eerste reactie: oh, maar dat doe ik al! Ga je verder in gesprek, dan is het: oh, dan is het toch iets anders. En als je vervolgens laat zien hoe mensen best zelf kunnen vertellen wat ze nodig hebben, dan zie je medewerkers echt enthousiast worden.’ Als districtsdirecteur van Careyn Utrecht West is het voor Anja Jonkers inmiddels bijna dagelijks werk, haar 1200 medewerkers warm laten lopen voor reablement. Zelf is ze al om. ‘De zorg kan best een onsje minder.’

Met voormalig bestuursvoorzitter Vivian Broex van ZorgSpectrum behoort Anja tot de ‘founding mothers’ van Reable Nederland, samen met directeur Guido Blom van Fundis en hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp. ‘Je zet met elkaar iets in beweging, en dat wil je graag verder brengen en met meer mensen delen. Ook Zilveren Kruis is aangehaakt om van de vereniging een meer robuuste beweging te maken. Dit is iets waarin we geloven en het gesprek over willen aangaan’, is haar motivatie om Reable Nederland mede op poten te zetten.

Ouderen meer de regie in handen geven is al langer een thema binnen Careyn. ‘Het kan nog wel een paar graden scherper, maar het staat al geruime tijd in de visie van Careyn. We bespreken het continu met elkaar: wie bepaalt er nou welke zorg er wordt geboden? Wie heeft de regie? Dat gesprek moet je blijven voeren, dat is een ongelooflijk belangrijk element. Omdat de neiging er nog weleens is bij hulpverleners om het heel vaak over te nemen. Ik geloof heel sterk in waardegedreven zorg, ik geloof dat de regie bij de zorgvrager moet blijven.’

Het goeie doen voor mensen

Komt die neiging niet voort uit het idee dat de hulpverlener ervoor ‘geleerd’ heeft? Anja: ‘Nee, ik denk dat mensen echt intrinsiek erin geloven dat ze het goede doen voor mensen. Maar hoe doe je het dan? Ik denk dat het gesprek van medewerkers erover zou moeten gaan wat iemand echt nodig heeft om zijn of haar leven goed te kunnen leiden. Wat kunt u zelf, wat wilt u zelf en wat kunnen we u leren?’

‘Ik ben wel oud maar niet dom’

En die intrinsieke wil om het zelf te kunnen, is die wel bij de hulpvrager aanwezig? ‘Er zijn zeker hulpvragers die denken: maar daar betaal ik toch belasting voor! Vanmorgen stond er een interview met een honderdjarige in de Volkskrant. Die mevrouw zegt: “Ik ben misschien wel oud maar niet dom. Waarom moet ik dan als een kleuter behandeld worden?” Dat is de crux waar het over gaat. Al ben je tachtig of negentig en al ben je in bepaalde opzichten kwetsbaar, dan nog willen mensen serieus en voor vol worden aangezien. Je wilt allemáál zelf die regie blijven houden.’
Naar analogie van de pilot bij ZorgSpectrum hield ook Careyn gesprekken met medewerkers die later werden geanalyseerd. ‘Als je medewerkers echt laat zien hoeveel ze uit handen nemen, dan zie je die medewerker ook wel tot inzicht komen: oh, dat is misschien wel heel veel.’

Niet alles met zorg afdekken

De districtsdirecteur ziet zowel binnen als buiten de muren van zorginstellingen mogelijkheden. ‘Het onderwerp zie je vooral terug in de extramurale zorg. Daar is het ook het meest passend. Ik denk zeker dat je er intramuraal ook iets mee kunt. Ook daar moet je zoveel als je kunt de regie bij de ander laten. Overigens: ik denk niet dat het alleen zorg moet zijn. Het kan ook gaan over activiteiten, over afleiding en welzijn. We moeten niet alles met zorg willen afdekken, terwijl het misschien wel heel andere vraagstukken zijn.’

Waar we staan met Vereniging Reable Nederland over vijf jaar? ‘Ik hoop dat we dan reablement goed hebben kunnen neerzetten. Als een beweging waarbij we de regie terugleggen bij mensen, waar het om waarde gedreven zorg gaat. En waarbij het ons gelukt is weg te blijven van de emotie dat het allemaal minder moet. Ja, dat is absoluut een risico. Je kan het immers als een bezuinigingsoperatie zien. Weet u wat voor mij een belangrijke drijfveer is geweest? Mijn moeder. Zij vond dat iedereen alles maar voor haar bepaalde. Ik hoop dat het ons over vijf jaar is gelukt dat zorgverlener en zorgvrager vanuit een meer gelijkwaardige relatie met elkaar omgaan.’