We ontnemen mensen eigenlijk heel veel dingen die nog betekenisvol zijn

Alweer twee jaar terug maakte De Wever een voorzichtige start met reablement. ‘We leren nog steeds’, zegt Marjo van Gils, als ergotherapeut werkzaam bij cliënten thuis. ‘Sterker nog, ik denk dat we pas aan het begin staan.’ Als ‘beginner’ heeft de Brabantse zorgorganisatie echter al forse stappen gezet. Stappen richting meer eigen regie voor de cliënten, maar ook stappen richting een ander perspectief voor zorgmedewerkers zegt bestuurder Marcel van der Priem. ‘Het is niet meer hoe zwaar het is om in de zorg te werken. Het is nu hoe inspirerend het is om te zorgen dat mensen minder zorg nodig hebben.’

In en om Tilburg werkt De Wever met 3000 professionals aan het welzijn van 2500 oudere cliënten, thuis en in wooncentra. Het is Marjo van Gils die in 2022 vanuit haar functie als ergotherapeut ‘iets’ wil met reablement. ‘Spelen met reablement’, omschrijft Marjo de eerste ervaringen in één wijkteam. ‘Het gedachtegoed past heel goed bij ergotherapie. Ik had wel contact met wijkteams, maar er was nooit sprake van echte samenwerking. Wat ik vaak ervoer, was dat een hulpvraag meer het idee van het team was, niet van de hulpvrager zelf. Als ergotherapeut werd ik gevraagd een veranderingsproces bij de cliënt te bewerkstelligen. Het wijkteam had in veel gevallen de zorg al overgenomen. Ik liep achter de feiten aan.’

Met het oog op het gedachtegoed van reablement hanteert De Wever nu een andere benaderingswijze. Marjo: ‘We trekken als wijkteam en behandelaar samen op, we doen samen het kennismakingsgesprek met de hulpvrager en stellen verwachtingen bij. De hulpvrager formuleert eigen doelen, wij stemmen af waar onze expertise ligt en hoe we daarbij op de juiste wijze kunnen ondersteunen. Het is belangrijk om tijdig te evalueren en doelen eventueel bij te stellen. De zorgvrager houdt de regie.’

Langer Actief Thuis
Het programma Langer Actief Thuis van 12 weken is de basis voor de aanpak bij De Wever. Maar hoe neem je het team erin mee? ‘Door vanaf het begin met de wijkverpleging mee op pad te gaan. Het team óók te laten voelen wat het is, een stukje zelfstandigheid. En op tijd te evalueren met het team. Teamleden vonden het best moeilijk om met de handen op de rug te moeten staan. Mensen realiseerden zich ook: is dit wel de manier die bij mij past en hoe ik mijn werk zie?’ Die bewustwording maakte dat een paar medewerkers voor een andere werkplek kozen.

‘Mensen als mensen zien’
‘Eigen activiteit maakt gelukkig’, haakt bestuurder Marcel van der Priem in. ‘We raken er steeds meer van overtuigd dat we met de manier van zorgen in ons land mensen eigenlijk heel veel dingen ontnemen die nog betekenisvol zijn. En dat mensen, hoe kwetsbaar ook, zoveel kunnen terugwinnen. We moeten mensen meer als mensen zien. Lichamelijk of cognitief beperkt, maar wel met een drang naar zingeving. Die kwaliteit van het bestaan zie ik ook terug in het nieuwe generiek kompas.’

Intramurale aanpak
In de wooncentra van De Wever zitten mensen die veel meer hulp nodig hebben. ‘Maar dat wil niet zeggen dat er geen stukje zingeving is. En dat er geen intrinsieke motivatie is om dingen wel of juist niet te doen’, pareert Marjo. Als projectleider reablement is Helga Broers bij De Wever nauw betrokken bij de interne aanpak. ‘Reablement start al bij de nieuwe opnamen. Maar we doen het wel op een andere wijze dan met Langer Actief Thuis. Het is nog even zoeken tussen de muren van de verpleeghuizen: hoe ziet het traject er dan uit? De pijlers van het gedachtegoed zijn wel gekopieerd, maar we kijken ook goed naar de intrinsieke motivatie van de medewerkers. Het is een samenspel tussen medewerkers en bewoners. Medewerkers gaan uit hun eigen structuur. Ze gaan grenzen opzoeken of er overheen, ze zijn zich meer bewust van hun eigen handelen. Ze gaan hun neus stoten, het zal niet vlekkeloos gaan. Maar het geeft wel mooie energie.’

Medewerkers ‘besmetten’ met het gedachtegoed
Marcel: ‘Als je reablement serieus neemt, en uitgaat van de intrinsieke motivatie van cliënten, dan werk je ook aan de intrinsieke motivatie van de medewerker. Maar ik merk ook dat mensen het ingewikkeld vinden. Wat is nu exact het plan dat we met reablement hebben? Wat we ook doen, is medewerkers ‘besmetten’ met het gedachtegoed, met workshops, met trainingen, met scholingsmomenten. Dat is de manier om het vliegwiel te laten draaien.’ Helga: ‘Ook de casuïstiekbesprekingen tijdens de koffie zijn mooie momenten: wat ik nú toch ervaren heb! Successen delen is echt een basis om medewerkers die positiviteit te laten voelen.’

‘Dan pas je hier niet’
Reablement omarmen leidt ook tot een ander type medewerker dat zich aangetrokken voelt tot het werk. Marcel: ‘Bij twee van onze nieuwe locaties laten we sollicitanten een assessment maken om te beoordelen of ze wel passen bij deze manier van kijken naar zorg: iemand helpen om zichzelf te kunnen helpen. Je moet wel de mentaliteit hebben om dat samen te doen. Heb je de mentaliteit om een hulpvragende mevrouw eens lekker te gaan vertroetelen: ook goed, maar dan pas je hier niet.’

De kwaliteit van de zorg nieuw leven inblazen
Het zou heel goed mogelijk zijn dat reablement tot een ‘mindshift’ in de zorg gaat leiden, denkt Marcel. ‘Ik zie dat we bij De Wever heel veel snelheid aan het maken zijn. Het vraagt echter geduld om reablement niet te willen uitrollen, maar om het echt uit de professionals en de cliënten te laten komen. Want we zijn bezig om bepaalde waarden nieuw leven in te blazen, om de kwaliteit van de zorg weer nieuw leven in te blazen. Doordat we wegblijven van de spookbeelden van wat er allemaal op ons af gaat komen. Het is niet meer hoe zwaar het is om in de zorg te werken, het is nu hoe inspirerend het is om te zorgen dat mensen minder zorg nodig hebben. Dat is een heel ander perspectief.’