In een zorgstelstel dat piept en kraakt zijn andere oplossingen nodig om het toekomstbestendig te houden. Reablement is zo’n oplossing zijn. Erkend in Denemarken en andere landen, onbekend nog in Nederland. Vereniging Reable Nederland wil meer aandacht creëren voor het gedachtegoed van reablement. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met andere organisaties die ervoor open staan. In een serie van zes artikelen komen partners aan het woord die nauw betrokken zijn bij de oprichting van de vereniging eerder dit jaar.

Reablement in een zorgorganisatie implementeren: het is niet zozeer een omslag in doen, maar vooral in denken. Een grote zorgorganisatie als ZorgSpectrum heeft een lange aanloop nodig gehad, erkent Marco van Reenen, vanaf 1 juli bestuurder. ‘Je moet reablement vanuit de hoogste leiding heel goed doorleven, en het over hetzelfde hebben.’ Zelf is hij al om, ook deels uit persoonlijke overtuiging. ‘Ik heb een oude vader en oude schoonouders. Ik bedacht me opeens: wat ben ik veel voor hen aan het invullen.’

 ZorgSpectrum is actief in het midden van het land. De organisatie begeleidt ouderen met chronische aandoeningen, zowel thuis als in eigen zorglocaties. Als de overheid half 2022 het WOZO-programma lanceert, komt de term ‘reablement’ voorbij. Marco: ‘Ik kwam er vorig jaar voor het eerst mee in aanraking. Mijn eerste gedachte was, heel eerlijk: wéér iets nieuws. We hebben al allerlei termen: belevingsgerichte zorg, positieve gezondheid, wij zijn nu volop bezig met persoonsgerichte zorg. Oude wijn in nieuwe zakken, was mijn eerste reactie.’ 

Referentiekader van de cliënt

Sessies in het directieteam met hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp laten het beeld snel kantelen. ‘Bij reablement gaat het om: wat wil de cliënt? Je moet echt luisteren en je eigen aannames uitsluiten. Je moet proberen om mee te gaan in de beleving van ouderen. Denken vanuit het referentiekader van degene die zorg vraagt. Wij denken altijd zelf te weten wat goed is voor een ander en hebben de neiging om het op onze eigen manier in te vullen. Maar die ander kan wel denken: ik ben oud, ik heb misschien nog maar twee jaar te leven, ik vind andere dingen nu belangrijker. Je moet mensen wel op de risico’s wijzen, maar ik kan me voorstellen dat een zorgvrager andere keuzes maakt.’ 

Reablement goed doorleven

Met de nodige zorgvuldigheid bereidt Marco de organisatie voor op de nieuwe aanpak. ‘We hebben een luisteroefening gedaan waar onze medewerkers intakegesprekken hadden met cliënten. Die gesprekken hebben we opgenomen en vervolgens teruggeluisterd. Wat ging daarin goed en wat zijn de valkuilen? Over twee weken hebben we een inspiratiesessie met de directie en de raad van toezicht. Je moet reablement vanuit de hoogste leiding heel goed doorleven. Dat bleek ook wel toen we het er in het directieteam over hadden. Wat betekent het voor onze rol als toezichthouder als we dit gaan doen? Wat betekent het als je met dingen wordt geconfronteerd waarin je in de oude situatie niet terecht was gekomen? Dan moet je nog steeds achter je visie blijven staan.’ 

Vertaalslag naar intramurale voorzieningen

Inmiddels staat ZorgSpectrum op het punt om twee groepen van twaalf enthousiaste medewerkers het trainingsprogramma van Reable Nederland te laten volgen. Het train-de-trainer-principe moet vervolgens voor een olievlekwerking binnen de organisatie zorgen. ‘Het ligt iets meer voor de hand om het in de thuissituatie door te gaan voeren. Maar we willen juist ook de vertaalslag maken naar de intramurale voorzieningen. Daarin willen we een pilot gaan doen in een nieuwbouwlocatie. We willen daar ‘from scratch’ met reablement gaan werken. Je bent dan met een nieuwe club mensen in een nieuw dorp. Het idee is om informele zorg daar een veel grotere rol te geven.’ 

Zwarte cijfers schrijven

Tot nu toe is het woord ‘financiën’ nog niet gevallen in het interview. Marco: ‘Nee, financiën zijn voor ons geen reden om dit project door te voeren. We zien wel een enorme vergrijzingsgolf op ons afkomen. Er gaan niet méér mensen in de zorg werken, dat is niet haalbaar en betaalbaar. Ik heb geen twijfel dat we onze bedden niet vol zullen krijgen. We blijven een groep houden die intensieve zorg nodig heeft. Maar als we niets doen hebben we twintig procent meer intensieve bedden nodig. Het is vooral de visie waaróm we het doen. Als je het doet vanuit bezuiniging, dan zien medewerkers het heel gauw als uitholling van hun beroep. Maar wij zijn een organisatie die wil doorontwikkelen en innoveren. Reablement is doorontwikkelen op de inhoud. Dat vind ik het mooie ervan. Je kunt wel allemaal nieuwe producten aanbieden, maar dit gaat over de basis van zorg.’