De zorg kampt met een groot aantal onvervulde vacatures. De arbeidsmarkt is krap. Tegelijk vragen mensen zich af wat de vraag naar zorg kan worden als gevolg van toenemende vergrijzing. De sector staat onder druk. Blijft het haalbaar ouderen thuis te begeleiden? Of is er urgent vernieuwing nodig in de aanpak van begeleid wonen voor ouderen, zoals bijvoorbeeld met reablement?

In ons land werken zo’n 1,4 miljoen mensen in de zorg, dat zijn een op de zeven Nederlanders. Het aantal vacatures in die sector is volgens het CBS sinds 2020 ruim verdubbeld, van zo’n 30.000 naar 67.000. De verwachting is dat het aantal verder doorgroeit naar 155.000 in 2032. Gezien de groeiende vraag naar zorg zouden er juist veel meer mensen in de zorg moeten werken. Het groeiende tekort aan menskracht is een uitdaging voor de gehele zorgsector.

Ouderen thuis begeleiden: een uitdaging
Een eenvoudige handeling, zoals ogen druppelen, kost maar een paar minuten om dat bij een oudere thuis te doen. Het kost voor een medewerker bovendien tijd om ernaartoe te rijden en de administratieve afhandeling te doen. Bij de begeleiding van ouderen thuis gaat het om relatief eenvoudige handelingen. Met alles wat erbij komt kijken, legt het een groot beslag op zorgorganisaties. Welke mogelijkheden zijn er om thuisbegeleiding van ouderen in stand te houden, zodat zij thuis kunnen blijven wonen?

Ouderen begeleiden kun je niet onbeperkt aan mantelzorgers overlaten
Natuurlijk spelen mantelzorgers een belangrijke rol. Velen doen het als vanzelfsprekend, met liefde en ze ervaren het ook als betekenisvol. Ze vormen een belangrijke aanvulling op wat hulpverleners kunnen betekenen bij begeleid wonen. Familieleden en naasten die mantelzorg verlenen, kunnen dat echter als een zware belasting ervaren. Bijvoorbeeld als ze dat combineren met een baan en een eigen gezin. Sommige mantelzorg, bijvoorbeeld voor een ernstig zieke partner, is zeer intensief en kan stressvol zijn. Mantelzorg is onmisbaar in een samenleving, maar er blijven altijd professionals nodig om begeleid wonen voor ouderen te realiseren.

Reablement: ouderen begeleiden zodat ze het thuis zelf redden
De opkomst van e-health en digitale hulpmiddelen is interessant voor zowel ouderen als professionals. Er zijn echter meer manieren om de begeleiding van ouderen thuis voort te zetten. Een relevante vraag daarbij is: hoeveel moeten professionals echt doen en wat kunnen (en willen!) ouderen zelf doen, eventueel met hulp en instructie waar nodig?

Reablement is een aanpak waarbij hulpvragers zelf de regie hebben en blijven doen wat ze kunnen. Hulpverlening is dan: niet overnemen wat ouderen zelf kunnen, ze helpen te herwinnen wat niet lukt en samen een oplossing bedenken voor wat er overblijft. Dat is de essentie van het reablement-gedachtegoed. In het huidige systeem is de zorg snel geneigd het leven van mensen over te nemen, ze te ‘ontzorgen’, maar daarmee worden ouderen juist afhankelijk van zorg gemaakt.
Reablement gaat uit van de eigen kracht van de hulpvrager. Thuisbegeleiding van ouderen komt dan neer op: ze helpen hun leven te leiden zoals ze dat willen en kunnen. Bijvoorbeeld ogen druppelen: zorgmedewerkers hoeven het niet meer elke keer bij ouderen te doen, maar leren hen dit zelf te doen met behulp van een slimme bril die daarvoor gemaakt is. Zo zijn er vele manieren om ouderen te ondersteunen weer zoveel mogelijk zelf te doen. Intussen zijn de beschikbare professionals inzetbaar voor wie echt zorg nodig heeft. Zo blijft thuisbegeleiding van ouderen haalbaar en effectief.

Begeleiding ouderen thuis door de buurt
In de aanpak van reablement betrekken professionals ook de omgeving van de ouderen bij de begeleiding. Dat gaat niet vanzelf. Er bestaat namelijk zoiets als ‘vraagverlegenheid’: wie hulp nodig heeft, vindt het soms lastig een beroep op een ander te doen. Tegelijk hebben mensen in de omgeving de vrees dat ze hulp opdringen of als bemoeizuchtig worden gezien: ‘aanbodverlegenheid’. In de praktijk blijkt echter dat buurtgenoten graag bereid zijn een handje te helpen als een oudere hulp nodig heeft. De professional brengt hulpvraag en hulpaanbod bij elkaar. Zo komen buurtnetwerken beter van de grond. Positieve ervaringen in binnen- en buitenland (Denemarken voorop) laten zien dat reablement effectief is. Lees meer over wat reablement is en hoe we samen de thuisbegeleiding van ouderen kunnen blijven voortzetten.