Door te luisteren kom je achter de eigenlijke hulpvraag

De principes van reablement – van zorgen vóór naar zorgen dát – laten zich niet alleen goed vertalen naar zorg en welzijn. Ook in de hulp in de huishouding zijn toepassingen kansrijk, én welkom in een sector die inzet op zelfredzaamheid. Vierstroom Hulp Thuis en het Goudenhart zijn organisaties die de trainingen van Reablement Nederland volgen. De eerste ervaringen met de pilot onder thuishulpcliënten van Vierstroom Hulp Thuis zijn veelbelovend. Ook als die de leeftijd van 100 jaar al zijn gepasseerd. ‘Laat mensen het zelf maar doen. Geef hen een stukje eigenwaarde terug.’

Vierstroom Hulp Thuis helpt cliënten met beperkingen of gezondheidsproblemen tijdelijk of structureel met het huishouden en/of andere lichte begeleiding. Vierstroom Hulp Thuis is actief in diverse gemeenten van Zoetermeer tot aan Nieuwegein. Bij de organisatie zijn ruim 6000 cliënten aangesloten, die kunnen rekenen op 1500 medewerkers. Goudenhart biedt specialistische behandeling voor kwetsbare ouderen en mensen met een chronische ziekte. Zij leveren multidisciplinaire behandeling, revalidatie en advies, in verpleeghuizen, tijdens kortdurende revalidatie en na opname in het ziekenhuis.

Altijd al met zelfredzaamheid bezig
De stap naar Reable Nederland betekende niet dat het begrip ‘reablement’ bij Vierstroom Hulp Thuis helemaal vreemd was, zegt manager Marijke Kolen. ’In het recente verleden waren we altijd al bezig om de zelfredzaamheid van mensen te vergroten. Wat wel nieuw is, is dat we nu veel meer proberen erachter te komen wat de eigenlijke hulpvraag is. Wat is nu echt de reden dat iemand hulp van ons wil hebben? En hoe zorgen we er samen voor dat de juiste hulp wordt gegeven, dat we niet overnemen wat de client zelf nog kan? Dat iemand zijn eigen leven kan leiden, zoals hij dat wil? Door echt goed te luisteren kom je een heel eind.’

Aansluiting bij Fundis
Reable Nederland komt in beeld omdat Vierstroom is aangesloten bij Fundis, het netwerk van zorg- en welzijnsorganisaties. Fundis-directeur Guido Blom was nauw betrokken bij de start van vereniging Reable Nederland. Voor meerdere onderdelen van Vierstroom zijn inmiddels pilots opgestart om ervaring op te doen met reablement.

Een cultuuromslag
Marijke: ‘We zitten er nog middenin. Ja, het is een cultuuromslag. Niet alleen voor ons als thuishulporganisatie, ook voor jou en mij. Iedereen zorgt graag voor ouderen. “Ga maar zitten, ik smeer die boterham wel voor je, dan gaat het sneller.” Dat zit in ons DNA. Nu wordt het: laat gaan waar het kan. Ook al duurt het langer of gaat het wat minder netjes. De cultuuromslag is dat je niet langer meer denkt voor anderen, maar lúistert. Laat mensen het zelf maar doen. Geef hen een stukje eigenwaarde terug. Ga in gesprek of er nog meer wensen zijn naast het huishouden. Waar worden mensen nog meer gelukkig van?’

‘Hij zat wél te vereenzamen’
Zoals bij een van de cliënten waar zij met Chris op huisbezoek was: een man van 101 jaar. Haar aanvankelijke twijfel of reablement niet leeftijdgebonden is, was snel over zegt Marijke met een mengeling van bewondering en ongeloof. ‘Een meneer die nog goed beweegt, die denkt in het ritme zoals wij nog denken, die alles kan onthouden. Maar hij was wél aan het vereenzamen.’  De reden wordt snel duidelijk in het gesprek dat zij met ergotherapeut Chris Rog van het Goudenhart met hem heeft. ‘Meneer deed het huishouden nog zelf, zo ook de boodschapjes. Omdat het voor hem vermoeiend was, moest hij iedere keer gaan slapen. Niet één keer op een dag een dutje, maar wel drie of vier keer. Daardoor ging hij bijna niet meer naar buiten voor zijn sociale contacten.’

Veilige reis maken
Hulp in de huishouding is snel genoeg geregeld. Maar anders dan in het verleden is dat het keukentafelgesprek (‘die bestaan al niet meer, alles gaat telefonisch’) dieper gaat. Marijke: ‘Meneer wilde ook nog graag een reis maken en hij miste het spelen op zijn accordeon. Hij wist niet bij welke loketten hij kon zijn om een veilige reis te maken met verzorging en wilde ook niet echt leunen op zijn familie. Met de tips die meneer ter plekke kreeg kon hij zelf verder zoeken naar mogelijkheden.

Accordeon weer oppakken
Beiden horen ook waarom het spelen op zijn geliefde accordeon niet meer lukte: het instrument bleek te ver verstopt te staan. ‘Meneer werd niet echt geprikkeld om de accordeon op te pakken en bovendien kwam met bukken valgevaar in beeld.  Door vanuit ergotherapie mee te kijken welke mogelijkheden hij nog heeft met lopen, bukken en tillen, was het oppakken van de accordeon snel met tips opgelost. We mochten zelfs van een klein huiskamerconcertje genieten’,  aldus Marijke.

Olievlek van reablement groter laten worden
De training die Marijke krijgt van Reable Nederland, geeft zij weer door aan haar eigen collega’s. ‘Ik probeer die olievlek groter te laten worden. Degenen die ook in de training zitten, zien wel dat er iets moet gebeuren. Vooral mensen die niet deelnemen aan de training wil ik meekrijgen. Die omslag is al een beetje gaande. Een cliënt denkt al gauw: ik heb recht op huishoudelijke hulp. En een medewerker denkt: ik wil alles doen wat die cliënt vraagt, ik ga hem of haar volledig ontzorgen. Vaak kunnen en willen cliënten zelf de regie in handen houden. Waar dit ook kan, liggen kansen door het voor te doen, samen te doen én alleen te laten doen. Hoe mooi is het dat je de ondersteuning die je geeft na een periode weer helemaal of voor een groot deel los kan laten?’

Focus op wat de cliënt kan of wil
Ja, Vierstroom is voor het grootste deel verantwoordelijk voor een schoon en leefbaar huis, erkent Marijke. ‘Maar is er nu ook focus op wat de cliënt zelf nog kan of weer wil leren. Samen met de ergotherapeut wordt gekeken naar mogelijkheden. Vanuit het intakegesprek wordt waar nodig de client doorverwezen naar andere loketten in het sociaal domein. Of de cliënt krijgt advies over mogelijkheden voor het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Denk hierbij aan koken, aankleden en wassen. Maar we kijken ook samen of de huishoudelijke ondersteuning extra kan bijdragen aan meer energie in vrije tijd, een studie, werk en mobiliteit.’ Door maatwerk is reablement voor elke cliënt een optie. Ook als die cliënt cognitieve problemen heeft. ‘Ook dan kun je het, door te kijken wat je samen kunt doen. Al is het maar samen afwassen of de was opvouwen. Je luistert en je kijkt waar je een ingang kunt vinden om mensen weer te stimuleren om iets te doen of in beweging te krijgen.’

Aandacht voor de mens
En zelfs een hoge leeftijd hoeft geen belemmering te zijn, weet Marijke nu. Met dank aan de hulp die de 101-jarige cliënt nu krijgt, heeft ook activering effect. ‘Begin mei gaat hij een weekje weg met de Zonnebloem. Hij heeft beneden alweer gedanst in het eetcafé waar hij weer wekelijks komt. En hij speelt weer op zijn accordeon. Dat iemand zó zijn oude dag had moeten slijten, dat gun je niemand. Hij is weer helemaal happy. Aandacht voor de mens, dat is het belangrijkste.’