Reablement wil ze het nog niet noemen (‘ik vind het een ingewikkeld woord’). Maar feit is dat adjunct-directeur wijkzorg Esther van der Wielen met Zorgbalans al aardig op weg is richting zelfredzaamheid. (‘Als je het zo noemt snappen mensen wel wat je bedoelt.’) Met het zeven-stappen-model inspireert de ouderenzorgorganisatie cliënten om zelf na te denken over oplossingen. ‘Het is nu nog de vraag: wat kunt u zelf, en niet: wat kunt u zelf nog leren? Die laatste stap kunnen we nog toevoegen.’

Zorgbalans is actief in Zuid-Kennemerland. Als adjunct-directeur is Esther met directeur Inge Veenstra verantwoordelijk voor de wijkzorg aan 5000 cliënten. Nog eens 1400 inwoners van diverse gemeenten maken aanspraak op woon- en revalidatievoorzieningen. Samen met collega-organisaties Kennemerhart en Sint Jacob anticipeert ook Zorgbalans op het veranderende zorglandschap. ‘We zijn dubbel aan het vergrijzen in Nederland’, wijst zij op de groeiende aantallen zorgbehoevenden en het krimpende aantal medewerkers. ‘We kunnen niet meer de zorg bieden die we willen bieden. Maar mensen die het echt hard nodig hebben, die heel kwetsbare groep, die willen we nog wél zorg kunnen bieden.’

Terugbrengen naar het niveau vóór opname

Van huis uit ligt zelfredzaamheid van cliënten haar al na aan het hart. ‘Ik ben gestart als wijkverpleegkundige. Ik ben opgegroeid met het idee: wat een cliënt zelf kan doen, moet je lekker zo houden. Dat zit ook in de strategie van Zorgbalans. Naast wijkzorg hebben we revalidatie. Daar is het al: hoe kun je iemand weer terugbrengen naar het niveau van vóór opname?’

Ook in de wijkzorg ziet Esther een prima setting om reablement in te voeren. ‘In de wijk kom je bij de mensen thuis, in hun eigen omgeving. Je ziet hoe opgeruimd of slordig het is, hoe kil of gezellig. In die context ben je eerder geneigd om je aan te passen aan de wensen en behoeften van mensen. Wat wil iemand? Ja, dat is niet altijd wat wij willen. Dat kan weleens schuren. Je ziet mensen niet altijd de meest gezonde keuze maken. Maar de beslissing blijft uiteindelijk bij de cliënt.’

‘Die vraag moet er nog tussen’

Zorgbalans sorteert al op die ontwikkeling voor, door wijkzorgcliënten actief te laten nadenken over zelfredzaamheid. Esther: ‘We werken in de wijken met het zeven-stappen-model. Wat kan de cliënt zelf? Wat kan de naaste, wat kunnen de buren, wat kunnen we met technologie opvangen? De laatste stap die we nog kunnen toevoegen is die naar reablement: de cliënt actief gaan trainen. Nu is het nog een vraag: wat kunt u zelf? Maar niet: wat kunt u nog leren? Die expliciete vraag moet er eigenlijk nog tussen. Hoe we dat gaan aanpakken, daarover zijn we met elkaar nog aan het puzzelen.’

Oogdruppelbril

Ze geeft een voorbeeld. ‘We werken bij Zorgbalans met de druppelbril. Als iemand binnenkomt voor oogdruppelen gaan we oefenen met die bril. Bij de mensen die makkelijk toegankelijk zijn is dat niet het probleem. Maar er zijn altijd mensen die vinden dat ze er recht op hebben dat ze drie keer per dag zorg krijgen. Dat moeilijke gesprek aangaan, dat is nog wel een kunst. Niet iedereen kan dat. En niet alle hulpverleners kunnen mensen iets aanleren. Zij hebben andere kwaliteiten. Maak je dan een apart expertiseteam dat nieuwe cliënten gaat trainen? Of laat je het over aan het wijkteam waar de cliënt woont? We gaan nu uitproberen om te kijken wat wel en niet werkt.’

Niet alles alleen doen

Het antwoord op de vraag hoe de zorg futureproof te maken, ligt niet alleen in reablement besloten. Weer die druppelbril. Esther: ‘Je kunt het niet alleen doen. Je moet ook de huisartsen en de ziekenhuizen meekrijgen. Als je na opname in het ziekenhuis weer naar huis mag, en het ziekenhuis zegt: het oogdruppelen doet de thuiszorg wel, is het anders dan wanneer het ziekenhuis zegt: de thuiszorg komt bij u thuis de druppelbril introduceren.’

Straatinterviews

En misschien is het probleem nog wel veel groter, denkt ze: het besef dat iedere Nederlander zich zou moeten voorbereiden op de toekomst. ‘Begin 2022 hebben we straatinterviews gehouden bij Zorgbalans. Hoe heeft u zich voorbereid op ouder worden? Heel veel mensen hebben daar niet over nagedacht. En juist die mensen komen bij ons in zorg. Niet de mensen die hebben nagedacht over aanpassingen in huis, of die naar een appartement zijn verhuisd. Maar wel de mensen die niet voorbereid zijn, en ook vinden dat ze overal recht op hebben. Dat zijn de ingewikkeldste gesprekken.’

Ook bij medewerkers valt nog een slag te maken. ‘Bij Zorgbalans werken we met automatische medicijndispensers. Ons beleid is: standaard de automatische medicijndispenser inzetten, tenzij. Er zijn medewerkers die zeggen: ach, als ik er toch ben kan ik ook wel dat pilletje geven. Maar dat moeten we nu juist niet doen. Dat verhaal met elkaar delen en doorleven, dat is nog wel een leerpuntje.’ Om dat verhaal ook in groter verband te delen, is Zorgbalans aangesloten bij Reable Nederland. ‘Wij zijn maar een heel klein stipje in Nederland. We willen met elkaar een beweging in gang zetten die groter is dan wijzelf.’